Μελίβοια (Αθανάτη).

Μερικές χρήσιμες γενικές πληροφορίες για τη Μελίβοια (παλιά Αθανάτη), την κοινότητα της Επαρχίας Αγιάς, του Νομού Λάρισας, με τη μακραίωνη ιστορία, με απαρχές στα πανάρχαια χρόνια, μεταξύ μυθολογίας και ιστορίας, που φτάνει ως τις μέρες μας.

Χωροταξία - Διοικητικά.

    Η Μελίβοια είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στις ανατολικές υπώρειες της Όσσας, σε υψόμετρο περίπου 400 μέτρων (στην πλατεία). Απέχει περίπου 400 χλμ. από την Αθήνα,  περίπου 200 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 54 χλμ. από τη Λάρισα. Η θέση της είναι τέτοια που επιτρέπει να απλωθεί το βλέμμα στο απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου, ατενίζοντας, όταν η ατμόσφαιρα είναι καλή, από τις Βόρειες Σποράδες και το Πήλιο έως τη Χαλκιδική. Ο οικισμός είναι περιστοιχισμένος από κάθε λογής βλάστηση, η οποία εισβάλλει και στο εσωτερικό του χωριού, δημιουργώντας ένα τοπίο μοναδικής ομορφιάς.

Η "Αλευριά". Προσφορά: Χρυσόστομος Τσουλκανάκης.

    Το χωριό απέχει περίπου 8 χιλιόμετρα από την Αγιά, ενώ πολύ κοντά και απέναντι (προς τα νοτιοανατολικά) βρίσκεται ο οικισμός της Άνω Σωτηρίτσας. Σε πολύ κοντινή απόσταση βρίσκονται και οι παραλίες με τους ομώνυμους οικισμούς: η Βελίκα, η Παλιουριά, η Κουτσουπιά και το Κόκκινο Νερό, καθώς και η Κάτω Σωτηρίτσα (παλιότερα γνωστή ως Καλύβια) και ο Αγιόκαμπος.

Η θέση του Δήμου Αγιάς στη Θεσσαλία. Πηγή www.el.wikipedia.org.

    Παλιότερα, πριν τους νόμους που είναι γνωστοί ως "Καποδίστριας" και "Καλλικράτης", η Μελίβοια ήταν αυτόνομη κοινότητα, που συμπεριλάμβανε και τους οικισμούς της Βελίκας, της Παλιουριάς, της Κουτσουπιάς και του Κόκκινου Νερού (για την ακρίβεια το μισό απ' αυτό, ενώ το άλλο μισό ανήκε τότε στην κοινότητα Καρύτσας, σε μια Πανελλήνια πρωτοτυπία).

Η Μελιβοία άνωθεν.

    Με το "νόμο Καποδίστρια", όπως είναι γνωστός ο νόμος 2539/97 που δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. 244/τ.Α'/1997, η Μελίβοια και οι κοινότητες Σωτηρίτσας, Σκήτης και Σκλήθρου με τους οικισμούς τους αποτέλεσαν το Δήμο Μελίβοιας με έδρα την Κάτω Σωτηρίτσα.

18. Ο πρώην Δήμος Μελίβοιας. Πηγή www.el.wikipedia.org. 

    Με το "νόμο Καλλικράτη", όπως είναι γνωστός ο νόμος 3852/2010 που δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 87/τ.Α'/2010, οι πρώην Δήμοι Αγιάς, Ευρυμενών, Λακέρειας και Μελίβοιας συγχωνεύονται στο Δήμο Αγιάς με έδρα την Αγιά.

Οι πρώηνΔήμοι: 1. Αγιάς, 2. Λακέρειας, 3. Ευρυμενών και 4. Μελίβοιας, που συνενώθηκαν με το Νόμο Καλλικράτη. Πηγή www.el.wikipedia.org.

Πληθυσμός.

Ο αριθμός των μονίμων κατοίκων του χωριού μετεμφυλιακά, όπως και στα περισσότερα χωριά της υπαίθρου, βαίνει διαρκώς μειούμενος. Η αστυφιλία (Λάρισα, Λιβαδειά, Θεσσαλονίκη, Αθήνα οι κύριοι προορισμοί, όχι όμως οι μόνοι) και η εξωτερική μετανάστευση (σε Γερμανία, Καναδά, Αυστραλία, Η.Π.Α. και σε πολλές άλλες χώρες) προκειμένου να αναζητηθούν διέξοδοι για μια καλύτερη ζωή, είναι τα κυριότερα αίτια,όχι, όμως, και τα μοναδικά. Ο πληθυσμός της περιοχής της πρώην κοινότητας Μελίβοιας, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, αφού τα στοιχεία της πρόσφατης απογραφής του 2011 δεν ανακοινώθηκαν ακόμα επίσημα, έχει όπως παρακάτω: 

Κοινότητα Μελίβοιας 1.898 κατοίκοι συνολικά, οι  οποίοι κατανέμονται στην κοινότητα και τους οικισμούς ως εξής:

Μελίβοια 1.344 κάτοικοι,

Βελίκα 444 κάτοικοι,
Κόκκινο Νερό Μελίβοιας 20 κάτοικοι,
Κουτσουπιά 52 κάτοικοι, και
Παλιουριά 38 κάτοικοι.
    Σημειωτέον, ότι στα παραπάνω νούμερα συμπεριλαμβάνονται και αρκετοί αλλοδαποί, κυρίως Αλβανικής προέλευσης, οι οποίοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα του τόπου.

Χάρτης της περιοχής. Με κόκκινο τα όρια του σημερινού Δήμου Αγιάς. Πηγή: www.el.wikipedia.org.

Και μερικές ...συνωνυμίες!

    Η Μελίβοια της Λάρισας δεν είναι η μοναδική. Υπάρχει χωριό με το ίδιο όνομα στο νομό Ξάνθης. Επίσης και  η Βελίκα έχει μια "δίδυμη αδερφή" στο Νομό Μεσσηνίας. Και η μία, η Μελίβοια της Ξάνθης και η άλλη, η Βελίκα της Μεσσηνίας είναι οικισμοί μικρότεροι σε πληθυσμό.  Με το όνομα δε της Παλιουριάς, υπάρχουν αρκετά χωριά ανά την Ελλάδα. Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει και η Ριζούντα του Πόντου, συνώνυμη με την αρχαία κώμη Ριζούς της περιοχής μας, με όποιες προεκτάσεις μπορεί να έχει αυτό.

Πρόσβαση.

    Η οδική πρόσβαση γίνεται (αναφερόμαστε πάντα σε οδικό δίκτυο με άσφαλτο), είτε από την Αγιά (ακολουθώντας τη σήμανση στο ύψος του Κέντρου Υγείας της Αγιάς), είτε από τα παράλια. Ειδικότερα από τα παράλια οι επιλογές πρόσβασης είναι δύο: από τον οικισμό της Βελίκας ή εναλλακτικά από την κοινότητα της Κάτω Σωτηρίτσας, ο επισκέπτης έχει την επιλογή να κινηθεί προς την ενδοχώρα (ακολουθώντας και πάλι την οδική σήμανση) και μετά από σύντομη διαδρομή μεγάλου φυσικού καλλους, να φτάσει στη Μελίβοια (στη δεύτερη περίπτωση από την Κάτω Σωτηρίτσα, ο επισκέπτης θα περάσει πρώτα από την Άνω Σωτηρίτσα).

Στο δρόμο Αγιάς - Μελίβοιας.

    Αν αναφερθούμε σε χωματόδρομους, οι επιλογές πρόσβασης, είτε μέσα από το δασικό και αγροτικό οδικό δίκτυο της Όσσας, είτε από τα παράλια, είναι αρκετά περισσότερες, αλλά, μάλλον αφορούν κυρίως λάτρεις των "εκτός δρόμου" αθλημάτων ή/και κατόχους οχημάτων που επιδέχονται "σκληρής" μεταχείρισης.

Δασικός δρόμος στον Κίσσαβο.

    Ειδικά για τους λάτρεις της πεζοπορίας, υπάρχει και το περιπατητικό μονοπάτι Μελίβοιας - Βελίκας, που μετά από υπέροχη διαδρομή δύο και πλέον ωρών με τα πόδια, κάτω από αιωνόβια και πανύψηλα πλατάνια και πάντα με το νερό του ρέμματος δίπλα του, ο πεζοπόρος θα φτάσει στα πρώτα σπίτια της Μελίβοιας, στο μαχαλά "Μπαντάνη", που ήταν και ο αρχικός πυρήνας του χωριού (συνήθως, οι περισσότεροι ακολουθούν την αντίστροφη πορεία, δηλαδή Μελίβοια - Βελίκα).

Χάρτης του περιπατητικού μονοπατιού Μελίβοιας - Βελίκας. Πηγή www.melivoia.gr.

    Από τα παράλια της Μελίβοιας και γενικότερα από το παράλιο τμήμα του νυν Δήμου Αγιάς διέρχεται εναλλακτικός οδικός άξονας, που παρακάμπτει τα Τέμπη και χρησιμοποιείται δίκην Εθνικής Οδού όταν τα Τέμπη "κλείνουν" για διάφορους λόγους. Ακολουθεί τη διαδρομή Πλατύκαμπος, Αγιά, Αγιόκαμπος, Κόκκινο Νερό, Καρύτσα, Στόμιο, Ομόλιο, γέφυρα Πηνειού στα Τέμπη (η πράσινη διαδρομή στον παρακάτω χάρτη.

Χάρτης με τις εναλλακτικές διαδρομές παράκαμψης των Τεμπών. Πηγή www.pefkofyto.gr.

(ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΣΩΣΤΑ ΤΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ:
1. κάντε δεξί κλικ πάνω στο χάρτη
2. από το μενού επιλέξτε "Άνοιγμα σε νέο παράθυρο" ("Open in new window") ή "Άνοιγμα συνδέσμου σε νέο παράθυρο" ("Open Link in New Window"), ανάλογα με το τι δουλεύει καλύτερα στο φυλλομετρητή σας, και
3. κατόπιν κάντε μεγέθυνση πατώντας και κρατώντας πατημένο το πλήκτρο Ctrl και γυρνώντας τη "ρόδα" του ποντικιού).

Σύντομη ιστορία του χωριού.

    Οι κάτοικοι του χωριού αρέσκονται να λένε ότι είναι απόγονοι του Φιλοκτήτη, του γνωστού ήρωα του Τρωικού πολέμου και κατοπινού αποικιστή της Κάτω Ιταλίας, που ήταν γιός του Ποίαντα, του γνωστού Αργοναύτη και της Δημώνασσας. "Κληρονόμησε" του τόξο του Ηρακλή από τον πατέρα του και έλαβε μέρος στην Τρωικό πόλεμο με επτά καράβια γεμάτα με θαυμαστούς τοξότες. Ο Φιλοκτήτης, σύμφωνα με τον Όμηρο, βασίλευε στη Μηθώνη, την Ολιζώνα, τη Θαυμακία και τη Μελίβοια. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ερείπια, μάλλον  της αρχαίας Μελίβοιας, λίγο μακρύτερα από το σημερινό χωριό, πάνω από σημερινό λιμάνι του Αγιοκάμπου.

    Η Μαγνητική πόλη Μελίβοια, μετά από μία μεγάλη περίοδο σιωπής από τις ιστορικές πηγές,  αναφέρεται ξανά από τον Ηρόδοτο, όταν το 480 π.Χ. στα παράλια της Μελίβοιας εκβράστηκαν τα συντρίμμια του στόλου του Ξέρξη, που καταστράφηκε στα βράχια της Σηπιάδας ακτής, μετά τη ναυαχία στο Αρτεμίσιο.

Χάρτης της αρχαίας Θεσσαλίας. Πηγή: elagua2.multiply.com.

    Κατόπιν, ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο "θηριώδης" τύραννος των Φερρών  Αλέξανδρος, κατέσφαξε τους συγκεντρωμένους στην Εκκλησία του Δήμου άνδρες και εφήβους Μελιβοιείς, το 367 ή το 366 π.Χ..
    Ο Τίτος Λίβιος αναφέρει ότι το 169 π.Χ. ο Μάρκος Ποπίλιος επιχείρησε να κυριεύσει τη Μελίβοια, αλλά οι στρατιώτες του έλυσαν την πολιορκία στη θέα δύο χιλιάδων Μακεδόνων που έσπευσαν να εκδιώξουν τους Ρωμαίους και κατόπιν να εισβάλλουν στη Δημητριάδα. Όμως, η καταστροφή δεν αργεί να 'ρθεί. Αμέσως μετά τη μάχη της Πύδνας, το 168 π.Χ., ο Ρωμαίος στρατηγός Γναίος Οκτάβιος καταλαμβάνει τη Μελίβοια και την καταστρέφει "εκ θεμελίων".

Νόμισμα της αρχαίας Μελίβοιας. Πηγή www.larissablogs.blogspot.com.

    Στα χρόνια αυτά, στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν και οι πολίχνες: Ριζούς, η οποία συνοικίστηκε στη Δημητριάδα και οι Ευρέαι που είναι γνωστή από τα νομίσματά της (δέστε στο δικτυακό τόπο www.cngcoins.com). Η δε Μελίβοια είναι πασίγνωστη, για όλο το διάστημα της ύπαρξής της, τόσο για τα σπουδαία κρασιά που παράγει, όσο και για τη βαφική πορφύρα της. Αμφορείς έχουν βρεθεί σε πολλά μέρη πέριξ της Μεσογείου, το ίδιο και νομίσματα της πόλης, γεγονότα που μαρτυρούν τις πλούσιες εμπορικές της σχέσεις.

Λαβή αγγείου μεταφοράς κρασιού. Πηγή: "Αναζητώντας την Αρχαία Μελίβοια", Φωτογραφία: Χρ. Μακαρόνας.

    Η Μελίβοια παύει να υπάρχει και οι κάτοικοι που επέζησαν από τη Ρωμαϊκή κατάκτηση φαίνεται να μετακινούνται στο λόφο απέναντι από τη Μονή του Θεολόγου και στη γύρω περιοχή. Εδώ σήμερα διεξάγονται ανασκαφές και ήδη έχουν έρθει στο φως διάφορα ευρήματα, τείχη, τάφοι κ.λπ.. Φαίνεται ότι στα πρώτους αιώνες του Βυζαντίου, μέχρι τον 7ο αιώνα περίπου, εδώ ήταν η Μελίβοια.

Τμήμα τείχους στο Κάστρο της Βελίκας. Πηγή: "Αναζητώντας την Αρχαία Μελίβοια".

    Κατόπιν, φαίνεται ότι ο οικισμός μετακινείται στην ενδοχώρα, στην Άλλη Χώρα και σε άλλους μικρότερους οικισμούς, λόγω των διάφορων επιδρομών και της πειρατείας. Κάπου εδώ αρχίζει και η ακμή του "Όρους των Κελλίων", με τα δεκάδες μοναστήρια και μονύδρια σε πολλές θέσεις.

    Επίσημα, σύμφωνα με τα Οθωμανικά κατάστιχα, ο σημερινός οικισμός φαίνεται να ιδρύεται μετά το 1425 και πριν το 1455 μ.Χ. με το όνομα Θανάτου, μετά από συνένωση των κατοίκων μικρών και μεγάλων οικισμών της γύρω περιοχής, που σύμφωνα με την παράδοση επέζησαν μεγάλης επιδημίας πανούκλας (Παλιοχώρι, Άλλη Χώρα, Μαλάτη κ.α.). Έκτοτε, το χωριό υπάρχει στη σημερινή θέση του αδιάλειπτα. Το σημερινό όνομά του το έλαβε στις 10-10-1920, όταν με το Φ.Ε.Κ. Β66/1920 πολλές κοινότητες της χώρας μετονομάστηκαν, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι.

Περιγραφή των νεοϊδρυθέντων οικισμών Σελίτσανη και Θανάτου, από Τουρκικό φορολογικό έντυπο. Πηγή: Θεσσαλία - Ιστορία, έκδοση Ε.Τ.Ε.Δ.Κ. 2006.

Ασχολίες.

    Οι περισσότεροι Θανατιώτες, όπως άλλωστε σε όλα τα χωριά της υπαίθρου ασχολούνται με τη γεωργία, σαν κύρια βιοποριστική ενασχόληση. Οι περισσότεροι, όμως, καθότι φίλεργος λαός, δεν μένουν μόνο σ' αυτή, αλλά συμπληρώνουν το εισόδημά τους και με δεύτερη ή και τρίτη ασχολία. Έτσι, αρκετοί δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού, στις παραλίες της Βελίκας, του Κόκκινου Νερού, της Κουτσουπιάς και της Παλιουριάς. Κάποιοι ασχολούνται με την αλιεία, κάμποσοι με την κτηνοτροφία (παλιός συντελεστής δυναμισμού της τοπικής οικονομίας), άλλοι με τη μελισσοκομία, μερικοί διατηρούν ένα κατάστημα, άλλοι είναι υπάλληλοι, μερικοί ασχολούνται με υπηρεσίες και κάποιοι άλλοι με τέχνες , αλλά πάντα κοινός παρονομαστής είναι τα χωράφια.
    Παράγονται στην ευρύτερη περιοχή πολλά προϊόντα, όλα εξαιρετικής ποιότητας: ελιές και λάδι, κεράσια, μήλα, αχλάδια και κάστανα τα πιο σημαντικά προϊόντα. Σε μικρότερες ποσότητες συναντώνται και όλα τα άλλα: ροδάκινα, κορόμηλα, βανίλιες, σταφύλια (το προϊόν που έκανε "διάσημη" στο γνωστό, τότε, κόσμο την αρχαία Μελίβοια), καρύδια, μέλι, τυροκομικά και κρέας κ.λπ..
    Εκτός από τους ντόπιους που ασχολούνται με τα παραπάνω, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι ξένοι μετανάστες, όπως και σε προηγούμενη ενότητα αναφέρθηκε, χωρίς τη συνδρομή των οποίων, ειδικά σε περιόδους έντονης ζήτησης εργατικών χεριών, π.χ. συγκομιδή προϊόντων, η διεκπεραίωση των εργασιών θα ήταν ιδιαίτερα δυσχερής.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- "Η ιστορική Μελίβοια", Επιμ. Αρχιμ. Νεκτάριος Δρόσος.
- "Αναζητώντας την Αρχαία Μελίβοια", Συλλογικό έργο.
- www.ekt.pandektis.gr
- www.el.wikipedia.org
- http://larissablogs.blogspot.com
- www.melivoia.gr
- www.pefkofyto.gr
- www.elagua2.multiply.com.



Πηγή:  http://i-melivia.blogspot.com/